04 Strategie & Waardecreatie

Nergens in de wereld is zo’n ecosysteem rondom water te vinden als in Noord-Nederland. De Watercampus weet de ogen van de wereld op zich gericht vanwege de vindingen en innovaties die er vandaan komen. Het ecosysteem zorgt ervoor dat de ideeën direct de praktijk in gaan. De scope is er zo breed, dat startups, ondernemingen en organisaties vanuit heel verschillende invalshoeken hun plek weten te vinden in Noord-Nederland. Juist omdat het speelveld door het krachtige ecosysteem daarnaast relatief klein is – de lijntjes zijn kort – komen talrijke multidisciplinaire initiatieven tot stand.

Het Groningse Solaq werkt aan innovatieve techniek waarmee waterdamp uit de lucht op een duurzame manier kan worden omgezet in drinkwater. Op deze manier kan de groeiende drinkwaterschaarste worden tegengegaan in gebieden zonder andere waterbron. 

Het Air-to-Water systeem van Solaq kan praktisch overal ter wereld worden toegepast, zonder afvalproducten. Het systeem vergt weinig onderhoud en er is geen enkele bestaande infrastructuur nodig, want het is gekoppeld aan thermische zonnecollectoren. Het systeem bestaat uit twee opeengestapelde zeecontainers en het combineert twee processen.  Lucht wordt in de container gezogen en komt terecht in de absorber, waar het water uit de lucht wordt gehaald. Dat water komt terecht in een hygroscopische (water absorberende) vloeistof.

De Watercampus heeft ook internationale aantrekkingskracht. Zo opende in 2022 het Australische Clean TeQ Water haar Europese kantoor in Leeuwarden. In 2023 volgde het Amerikaanse bedrijf Aquacycl dit voorbeeld. De Californische startup maakt gebruik van microbiële technologie om de behandeling van industrieel afvalwater kostenefficiënter, toegankelijker en minder vervuilend te maken. En dat is nodig, want ongeveer 80% van het wereldwijde afvalwater wordt direct in het milieu geloosd. Soms met minimale behandeling, soms zonder enige behandeling. Eén van de grootste obstakels bij het oplossen van dit enorme probleem is dat afvalwaterzuivering een zeer kostbare en extreem energie-intensieve proces is. Ironisch genoeg draagt afvalwaterzuivering ook aanzienlijk bij aan de uitstoot van broeikasgassen. Maar met de ingenieuze oplossing van Aquacycl is dit dilemma binnenkort verleden tijd.

Weinig sectoren waar de omslag naar duurzaam zo belangrijk doorwerkt, als in de chemie. De sector is van groot belang voor de Nederlandse economie en heeft tegelijkertijd een forse uitdaging voor de boeg. In Noord-Nederland is een tijd geleden al flink ingezet op de ontwikkeling van de groene chemie.  Daarnaast zijn wij de energieregio van Nederland. Productie van Gronings gas maakt al lang plaats voor kennis en kunde over waterstof en hernieuwbare energie.

Het noordelijke ecosysteem, tot leven gekomen onder de naam Chemport Europe, maakt dat Noord-Nederland een uitgelezen kans heeft om voorbeeldregio te worden in Nederland en Europa. Dat idee staat steeds beter op het netvlies van beleidsmakers in Den Haag en Brussel. Het ondernemerschap in Noord-Nederland is de belangrijkste motor achter deze ontwikkeling, politiek beleid met de bijbehorende stimuleringsmaatregelen zijn hard nodig en krijgen vorm.

Chemport Europe is het ecosysteem van Noord-Nederland waarin agrarische bedrijven, de chemische sector en kennis-instellingen zoals universiteiten en hogescholen samenwerken. Hoe verschillend die bedrijven ook zijn, één ding willen ze allemaal: de chemie vergroenen. Changing the nature of chemistry, luidt de slagzin waarmee Chemport Europe organisaties binnen de regio aan elkaar verbindt en bedrijven uit binnen- en buitenland naar het Noorden haalt.

Begin dit jaar opende Blue Cycle de eerste fabriek in Heerenveen. Deze fabriek is ingericht voor het verwerken van kunststofafval tot olie, die direct ingezet kan worden als grondstof voor de productie van nieuwe kunststoffen, of na een extra voorbewerkingsstap. De techniek waarmee dit gebeurt heet pyrolyse, oftewel het op verhoogde temperatuur verwarmen van materialen in afwezigheid van zuurstof.

Blue Cycle is hard aan de weg aan het timmeren. Echter, in Nederland stuiten ze op belemmerende regelgeving, terwijl het buitenland juist staat te springen om deze circulaire afvalverwerking. Ondanks de drempels werkt Blue Cycle aan een nieuwe fabriek in Slowakije en blijven ze gedreven om bij te dragen aan het wereldwijde milieuprobleem

Lees het volledige verhaal in NOMMER 46.

In de maakindustrie staat enorme verandering op stapel. Het maken van dingen moet slimmer, klimaat- en mensvriendelijker en duurzamer. In Noord-Nederland gebeurt dat al. Op tal van plekken, in de theorie en in de praktijk.

De fabriekshal is bij Technologies Added in Emmen is behoorlijk vol. Hier wordt niet één product gemaakt, er rollen er heel diverse producten van verschillende banden. Sterker nog: wat er tot stand komt kan per dag verschillen. De productielijnen kunnen namelijk eenvoudig aangepast worden aan wat er gemaakt moet worden. 

In wezen is dit een verzameling fabrieken onder één dak. Een eigen fabriek voor productie is niet meer nodig: Een ondernemer tekent en ontwikkelt, daarna laat hij het door een specialist maken. Eerst in kleine aantallen, daarna in grote, met tal van configuratiemogelijkheden. Technologies Added is die specialist, de eerste smart factory in Nederland.

In de maakindustrie kunnen machines en processen nu zelfstandig en intelligent met elkaar ‘communiceren’. Smart Industry of Industry 4.0 noemen we dat. In Hoogeveen-Noord zijn ze alweer verder, dankzij de extra’s duurzaamheid en circulariteit. Wido van den Bosch van Brink Industrial vindt ‘zijn’ overtreffende trap, de versie Industry 5.0 al heel normaal.

Het bedrijf werkt met autonome productiestraten. Met een druk op de knop doet het systeem zijn voorgeprogrammeerde werk. De volautomatische klusmachine kan zichzelf in 3 seconden instellen waar bij een traditionele machine een medewerker een half uur bezig is. Deze manier van werken vergt weinig menselijk handelen. Ook is het energieverbruik 80% lager dan bij traditioneel werken. Kortweg: hoogstaande technologie gecombineerd met duurzaamheid. Alles draait bij Brink Industrial om het voorkomen van onnodige verspilling.

Lees het volledige verhaal van Brink Industrial in NOMMER 45.

Het Noorden is één van de belangrijkste landbouwregio’s van Nederland. Noord-Nederland wordt gekenmerkt door veel ruimte voor de landbouw, uitgesproken en leidende specialisaties en intensieve samenwerking tussen producenten en kennisinstellingen. Voedselproductie is een van de steunpilaren onder de regionale economie.  De manier waarop we decennialang ons voedsel produceerden en verwerkten heeft echter geen toekomst meer. De impact op klimaat en biodiversiteit zijn te groot. Noord-Nederland laat zien hoe we de benodigde voedseltransitie kunnen versnellen.

In plantaardige eiwitten blijkt de sleutel naar de toekomst van voedsel verscholen. Ze kunnen dienst doen als vleesvervanger, zijn een antwoord op de klimaatverandering en hebben een kleinere impact op biodiversiteit. Ze hebben de potentie de gezondheid van mensen te bevorderen en uiteindelijk zelfs de chemie en de energiesector van dienst te zijn. Het programma Fascinating (Food Agro Sustainable Circular Nature Technology in Groningen) duikt op al die kansen. Dit is een open innovatieprogramma waar (landbouw) bedrijven, kennisinstellingen en andere partijen uit de samenleving werken aan circulaire landbouw met ruimte voor natuur en met gezonde voeding en gezonde opbrengst als resultaat

In het Noorden bevindt zich een bloeiend life sciences-ecosysteem. Hier wordt meer wetenschappelijk en toegepast onderzoek naar gezond ouder worden, genetische en levensstijlinterventies uitgevoerd dan in welke andere regio in Nederland dan ook, met zeer spannende projecten, zoals 's werelds grootste multigenerationele cohortstudie van de Lifelines-biobank. Het life sciences-ecosysteem werkt uitgebreid samen met onze andere belangrijke industrieën, zoals het AgriFood-ecosysteem en hoogwaardige MedTech-fabrieken.

Digitale toepassingen zijn essentieel voor het vooruithelpen van de zorg. En óók voor het bevorderen van gezondheid. Dat is geen nieuws, maar wel een feit dat een sterke organisatie behoeft. Samenwerking is nodig, van elkaar leren, elkaar vinden, hetzelfde doel nastreven. Om die reden bestaat PGO-Netwerk Noord. Daarin werken meer dan negentig partijen samen. Van zorgaanbieders tot MKB’ers, van innovatieve startups tot zorgverzekeraars, van patiëntenvertegenwoordigers tot de NOM. Allemaal met datzelfde, dubbele doel: zorg en gezondheid verbeteren aan de ene kant en economische bedrijvigheid bevorderen aan de andere kant door het ontwikkelen van PGO-diensten en -producten.

Reyedar ontwikkelt een eigen medisch technologieplatform op basis van eye tracking en deep learning waarmee veel symptomen van leeftijdsgerelateerde ziekten vroegtijdig kunnen worden gedetecteerd. Naarmate de vergrijzing toeneemt, stijgt het aantal mensen met degeneratieve ziekten zoals Glaucoom, Parkinson en Multiple Sclerose. Vroege opsporing van deze ziekten is belangrijk omdat de meeste zich ongemerkt ontwikkelen terwijl ze onomkeerbare schade aanrichten. De huidige screeningsmethoden voor deze ziekten zijn echter vaak invasief, onbetrouwbaar en tijdrovend, waardoor het gezondheidszorgsysteem onder druk komt te staan. Reyedar lost dit probleem op door vroege symptomen binnen enkele minuten op een niet-invasieve manier te detecteren